ทรงจำธรรมโดยเคารพ 1 ใคร่ครวญอรรถแห่งธรรมที่ทรงจำไว้โดย
เคารพ 1 รู้อรรถรู้ธรรมแล้วปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมโดยเคารพ 1
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5 ประการนี้แล ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น
ไม่ลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม.
จบปฐมสัทธัมมสัมโมสสูตรที่ 4

อรรถกถาปฐมสัทธัมมสัมโมสสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในปฐมสัทธัมมสัมโมสสูตรที่ 4 ดังต่อไปนี้:-
บทว่า น สกฺกจฺจํ ธมฺมํ สุณาติ ได้แก่ ไม่เงี่ยหูตั้งใจฟังธรรม.
บทว่า น ปริยาปุณาติ ได้แก่ แม้เมื่อจะปฏิบัติธรรมตามที่ฟังมา ก็ไม่
ปฏิบัติโดยเคารพ.
จบอรรถกถาปฐมสัทธัมมสัมโมสสูตที่ 4

5. ทุติยสัทธัมมสัมโมสสูตร

ว่าด้วยเหตุเสื่อมและเหตุไม่เสื่อมแห่งศาสนา

[155] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5 ประการนี้ ย่อมเป็นไปเพื่อ
ความลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ ภิกษุ
ในธรรมวินัยนี้ ย่อมไม่เล่าเรียนธรรม คือ สุตตะ เคยยะ เวยยากรณะ
คาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาดก อัพภูตธรรม เวทัลละ นี้ธรรมเป็นข้อที่ 1

ย่อมเป็นไปเพื่อความลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง ภิกษุทั้ง
หลายย่อมไม่แสดงธรรมตามที่ได้ฟังมา ตามที่ได้เล่าเรียนมาแก่ผู้อื่นโดยพิสดาร
นี้เป็นธรรมข้อที่ 2 ย่อมเป็นไปเพื่อความลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม
อีกประการหนึ่ง ภิกษุทั้งหลายย่อมไม่บอกธรรมตามที่ได้ฟังมา ตามที่ได้เล่า
เรียนมาแก่ผู้อื่นโดยพิสดาร นี้เป็นธรรมข้อที่ 3 ย่อมเป็นไปเพื่อความลบเลือน
เสื่อมสูญแห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง ภิกษุทั้งหลาย ย่อมไม่ทำการสาธยาย
ธรรมตามที่ได้ฟังมา ตามที่ได้เล่าเรียนมาแก่ผู้อื่นโดยพิสดาร นี้เป็นธรรมข้อ
ที่ 4 ย่อมเป็นไปเพื่อความลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง
ภิกษุทั้งหลายย่อมไม่ตรึกตรองไม่เพ่งดูด้วยใจ ซึ่งธรรมตามที่ได้ฟังมา ตามที่
ได้เล่าเรียนมาโดยพิสดาร นี้เป็นธรรมข้อที่ 5 ย่อมเป็นไปเพื่อความลบเลือน
เสื่อมสูญแห่งสัทธรรม ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5 ประการนี้แล ย่อมเป็น
ไปเพื่อความลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5 ประการนี้ ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้ง
มั่น ไม่ลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ
ภิกษุทั้งหลายในธรรมวินัยนี้ ย่อมเล่าเรียนธรรม คือ สุตตะ เคยยะ. . .
อัพภูตธรรม เวทัลละ นี้เป็นธรรมข้อที่ 1 ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น ไม่
ลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง ภิกษุทั้งหลายย่อมแสดงธรรม
ตามที่ได้ฟังมา ตามที่ได้เล่าเรียนมาแก่ผู้อื่นโดยพิสดาร นี้เป็นธรรมข้อที่ 2
ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น ไม่ลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง
ภิกษุทั้งหลายย่อมบอกธรรมตามที่ได้ฟังมา ตามที่ได้เล่าเรียนมาแก่ผู้อื่นโดย
พิสดาร นี้เป็นธรรมข้อที่ 3 ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น ไม่ลบเลือนเสื่อม
สูญแห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง ภิกษุทั้งหลายย่อมทำการสาธยายธรรมตาม
ที่ได้ฟังมา ตามที่ได้เล่าเรียนมาแก่ผู้อื่นโดยพิสดาร นี้เป็นธรรมข้อที่ 4

ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น ไม่ลบเลือนเลื่อมสูญแห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง
ภิกษุทั้งหลายย่อมตรึกตรอง เพ่งดูด้วยใจ ซึ่งธรรมตามที่ได้ฟังมาตามที่ใด
เล่าเรียนหาโดยพิสดาร นี้เป็นธรรมข้อที่ 5 ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น
ไม่ลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5 ประการนี้แล
ย่อมเป็นไปเพื่อความตั้งมั่น ไม่ลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม.
จบทุติยสัทธัมมสัมโมสสูตรที่ 4^*

6. ตติยสัทธัมมสัมโมสสูตร

ว่าด้วยเหตุเสื่อมและไม่เสื่อมแห่งศาสนา

[156] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 5 ประการนี้ ย่อมเป็นไปเพื่อ
ความลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม ธรรม 5 ประการเป็นไฉน คือ ภิกษุ
ทั้งหลายในธรรมวินัยนี้ ย่อมเล่าเรียนพระสูตรที่ทรงจำไว้ไม่ดี ด้วยบทและ
พยัญชนะที่ตั้งไว้ไม่ดี แม้อรรถแห่งบทและพยัญชนะที่ตั้งไว้ไม่ดี ย่อมเป็นเนื้อ
ความมีนัยไม่ดี นี้เป็นธรรมข้อที่ 1 ย่อมเป็นไปเพื่อความลบเลือนเสื่อมสูญ
แห่งสัทธรรม อีกประการหนึ่ง ภิกษุทั้งหลายเป็นผู้ว่ายาก ประกอบด้วยธรรม
กระทำให้เป็นผู้ว่ายาก เป็นผู้ไม่อดทน รับคำพร่ำสอนโดยไม่เคารพ นี้เป็น
ธรรมข้อที่ 2 ย่อมเป็นไปเพื่อความลบเลือนเสื่อมสูญแห่งสัทธรรม อีกประการ
หนึ่ง ภิกษุทั้งหลายที่เป็นพหูสูต มีการเล่าเรียนมาก ทรงธรรม ทรงวินัย
ทรงมาติกา ย่อมไม่บอกพระสูตรแก่ผู้อื่นโดยเคารพ เมื่อภิกษุเหล่านั้นล่วงลับ
ไป พระสูตรย่อมขาดเค้ามูล ไม่มีหลัก นี้เป็นธรรมข้อที่ 3 ย่อมเป็นไป
* อรรถกถา ว่าง่ายทั้งนั้น.